گردشگری سلامت
گردشگری سلامت
هم گردشگری است و هم سلامتی! اما نباید آن را به این سادگی تعبیر و تفسیر کرد. هر چند که نام گردشگری را بر خود دارد اما این گردشگری صرفا به قصد تفریح نیست هر چند که می‌تواند با تفریح هم همراه شود. در واقع تفریح خود می‌تواند عاملی باشد برای تسریع پروسه درمان که هدف اصلی از گردشگری سلامت است.
در تعریف گردشگری سلامت گفته‌اند گردشگری سلامت به هر سفری اطلاق می‌شود که به مناطق دیگر دنیا و به قصد دریافت خدمات درمانی انجام می‌گیرد. از آنجا که تنوع خدمات درمانی در تمام کشورها یکسان نیست و با عنایت به آسان‌تر شدن ارتباطات و سفر به کشورهای دیگر، گردشگری سلامت از جمله مقوله‌هایی است که در دهه‌های اخیر بیشتر به آن پرداخته شده چرا که می‌تواند برای کشورهای ارائه دهنده خدمات درمانی پیشرفته درآمدزایی بالایی داشته باشد. شاید تعجب کنید ولی امروزه، گردشگری سلامت پس از صنایع نفت و خودروسازی سومین صنعت بزرگ جهان به شمار می‌آید.
خدماتی که از طریق گردشگری سلامت در اختیار بیماران قرار می‌گیرد طیف وسیعی دارد و می‌تواند شامل درمان بیماری‌های خاص، جراحی زیبایی، پیوند عضو و درمان ناباروی شود. البته همینجا باید متذکر شویم که تعریف گردشگری سلامت در کشورهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد و هستند کشورهایی که ارائه خدمات درمانی یک شهر به شهر دیگر را هم جزء گردشگری سلامت می‌دانند. به عبارت دیگر در این تعریف هیچ سفر خارجی اتفاق نمی‌افتد و مثلا بیماری برای دریافت خدمات درمانی از شهری به شهر دیگر در کشور خود سفر می‌کند.
شاید اگر بخواهیم به تعریف بهتری از گردشگری سلامت برسیم بهتر باشد نگاهی به تعریف سازمان گردشگری جهانی (WTO) از این پدیده بیاندازیم. طبق تعریف این سازمان، گردشگری سلامت استفاده از خدماتی است که به بهبود سلامتی و افزایش روحیه فرد منجر می‌شود و در مکانی خارج از محل سکونت او اتفاق افتاده و بیشتر از 24 ساعت به طول می‌انجامد.
تاریخچه گردشگری سلامت
اگر فکر می‌کنید گردشگری سلامت پدیده‌ای نوظهور است که با پیشرفت تکنولوژی رشد یافته باید بگوییم کاملا در اشتباهید! اولین نمونه‌های ثبت شده از سفر مردم برای درمان بیماری هایشان به هزاران سال قبل یعنی زمان روم و یونان باستان برمی‌گردد. یونانیان هزاران سال پیش از مدیترانه شرقی به منطقه‌ای در خلیج سارونیک به نام اپیداریا سفر می‌کردند چرا که اعتقاد داشتند این منطقه محل زندگی خداوند شفا، آسکلوپویس است و با مراجعه به آن می‌توانند از او شفا بگیرند. به طور کلی شهرهایی که در دوران باستان چشمه آب گرم داشتند مقصدی برای گردشگری سلامت بودند. همچنین اروپاییان در قرن هجدهم به شهرهایی که چشمه آب گرم داشتند، زیاد سفر می‌کردند چرا که معتقد بودند املاح معدنی موجود در این چشمه‌ها در درمان دردهای نقرسی و همچنین اختلالات کبدی و برونشیت موثر است.
به هر حال گردشگری سلامت به آن معنایی که اکثریت مردم با آن آشنا هستند (سفر به کشوری دیگر برای دریافت خدمات درمانی) پدیده‌ای نوظهور است مخصوصا اگر خدمات درمانی دریافت شده شامل عمل جراحی باشد. اگر بخواهیم به یک نمونه از آن اشاره کنیم باید بگوییم هزینه پایین انجام جراحی‌های لیفت صورت و لیپوساکشن در کشور کاستاریکا در دهه 1980 و 1990 تعداد زیادی از گردشگران سلامت را از کشورهای دیگر به این کشور کشاند و این روند ادامه پیدا کرد تا جایی که تا پایان سال 2010 تعداد این گردشگران به 20 تا 25 هزار نفر رسید. همچنین گفته می‌شود در سال 2010 یک و نیم میلیون آمریکایی برای دریافت خدمات درمانی ارزان به کشورهای دیگر سفر کرده اند.
در واقع می‌توان گفت قیمت درمان یکی از آن عواملی است که باعث می‌شود مردم برای دریافت خدمات درمانی از کشورهای پیشرفته‌تر به کشورهای فقیرتر سفر کنند. چه بسا همان خدمات درمانی در کشور خودشان هم ارائه شود ولی چون هزینه آن در کشوری دیگر حتی با محاسبه هزینه‌های سفر کمتر است، سفر به کشورهای دیگر برای دریافت خدمات درمانی ترجیح داده می‌شود.
مزایای گردشگری سلامت
شاید در نگاه اول اینطور به نظر برسد که فقط گردشگران سلامت هستند که به واسطه دریافت خدمات درمانی از این پدیده منتفع می‌شوند اما نباید از نظر دور داشت که گردشگری سلامت به واسطه ورود ارز به کشور ارائه دهنده خدمات درمانی، می‌تواند در شکوفایی اقتصاد آن کشور نقش بسزایی ایفا کند. به طور خلاصه اگر بخواهیم به مزایای گردشگری سلامت اشاره کنیم، می‌توانیم از موارد زیر نام ببریم:
- ایجاد مشاغل بهداشتی و درمانی بیشتر و جدیدتر
- ارتقای بهداشت جهانی و رشد استانداردهای آن
- تبادل دانش و تجربه بین متخصصان کشورهای مختلف
- برخورداری از مراقبت‌های فوری برای گردشگرانی که امکان برخورداری از چنین مراقبت‌هایی را در مراکز درمانی کشور خود ندارند
- مقرون به صرفه بودن خدمات درمانی (پایین بودن قیمت درمان) در بسیاری از موارد
- بهبود کیفیت زندگی گردشگران
- درآمدزایی و رونق اقتصادی برای کشورهای ارائه دهنده خدمات درمانی
انواع گردشگری سلامت
در حال حاضر گردشگری سلامت به سه قِسم تقسیم می‌شود که عبارتند از گردشگری پزشکی، گردشگری طبعیت‌درمانی و گردشگری تندرستی که البته آنچه بیشتر بین مردم رواج دارد همان نوع اول یا گردشگری پزشکی است. در زیر نگاه کوتاهی به این سه نوع گردشگری سلامت خواهیم انداخت.
گردشگری پزشکی
همانطور که از اسمش پیداست این نوع گردشگری برای دریافت خدمات پزشکی که شامل درمان بیماری (بعضا بیماری‌های خاص) یا عمل جراحی است، انجام می‌شود. گردشگری پزشکی را حساس‌ترین نوع گردشگری نیز دانسته‌اند چرا که از یک طرف مستقیما با جان گردشگران در ارتباط است و از طرف دیگر وجود پزشکان باتجربه، زیرساخت‌های درمانی، بیمارستان‌ها و کلینیک‌های استاندارد و تجهیزات پزشکی پیشرفته از جمله شروطی است که یک کشور برای تبدیل شدن به یک قطب گردشگری پزشکی به آنها نیاز دارد.
گردشگری طبیعت‌درمانی
گردشگری طبیعت‌درمانی نوعی از گردشگری است که در آن گردشگران برای مقاصد درمانی به منابع طبیعی کشور یا شهری دیگر که برخی از آنها شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه‌های نمک، لجن‌های طبیعی و مناطقی با آب و هوای پاک هستند، سفر می‌کنند. این نوع گردشگری بر خلاف گردشگری پزشکی مستقیما با جان گردشگران سر و کار ندارد و بیشتر گردشگرانی که از بیماری‌های پوستی و تنفسی یا دردهای عضلانی رنج می‌برند و همچنین بیمارانی که باید دوران نقاهت‌شان را بگذرانند به آن رو می‌آورند.
گردشگری تندرستی
شاید کمتر بتوان نام گردشگری سلامت را روی آن گذاشت چرا که اساسا افرادی که برای تندرستی به مناطق دیگر سفر می‌کنند بیمارانی نیستند که نیاز به خدمات درمانی داشته باشند یا برای رهایی از دردهای عضلانی یا خرده‌بیماری‌هایشان به منابع طبیعی کشور یا شهر دیگری مراجعه کرده باشند. در این نوع گردشگری، گردشگر بیشتر به دنبال رهایی از تنش‌ها، شلوغی‌ها و آلودگی‌های زندگی شهری، دستیابی به آمادگی جسمانی بیشتر و کاهش استرس‌هایش است و برای رسیدن به هدفش هم حتما نیاز ندارد که از کشور خارج شود هرچند که درصدی از گردشگری‌های تندرستی خروج از کشور را هم شامل می‌شوند.
بهترین کشورها برای گردشگری سلامت
چه کشورهایی بهترین خدمات گردشگری سلامت را ارائه می‌دهند؟ آنطور که از آمارها بر می‌آید پنج کشور هند، برزیل، مالزی، ترکیه و تایلند برترین مقصدهای گردشگری سلامت در دنیا هستند. هند به دلیل استفاده از جدیدترین فناوری‌های پزشکی یکی از قطب‌های صنعت گردشگری سلامت در منطقه به حساب می‌آید. برزیل در بین کشورهای آمریکای لاتین بهترین رتبه را دارد و دارای 43 بیمارستان تایید شده از لحاظ استانداردهای بین‌المللی است.
تایلند به دلیل داشتن بیشترین تعداد بیمارستان‌های تایید شده با معیارهای بین‌المللی در منطقه آسیای جنوب شرقی و همچنین ارائه خدمات پیشرفته دندانپزشکی و زیبایی شهرت دارد. ترکیه به طور خاص یکی از بهترین ارائه دهندگان خدمات پزشکی در حوزه داروهای ژنومی، پرتودرمانی سرطان، ارتوپدی و جراحی مغز و اعصاب است. شرکت‌های هواپیمایی این کشور حتی برای گردشگران سلامت تخفیف‌های ویژه‌ای در نظر گرفته اند و بالاخره اینکه مالزی یکی از بهترین مقاصد گردشگری سلامت در جنوب شرقی آسیا است. می‌گویند بیمارستان‌های مالزی اتاق‌های پنج ستاره‌ای دارند که بیشتر به اتاق‌های هتل‌های پنج ستاره شباهت دارند و در آنها بهترین خدمات رفاهی به بیماران ارائه می‌شود. حتی بعضی از بیمارستان‌های این کشور مجهز به استخرهای سرپوشیده‌ای جهت آب‌درمانی است.
